NIKE 2015 dla Olgi Tokarczuk za powieść „Księgi Jakubowe”!
Powieść Olgi Tokarczuk „Księgi Jakubowe” to polska książka roku 2015. Jury 19. edycji Nagrody Literackiej NIKE nagrodziło już po raz drugi w swojej historii dzieło wybitnej prozaiczki i eseistki. Książka została doceniona nie tylko za walory literackie, ale przede wszystkim za to, że potwierdza niezbędność literatury dla nas żyjących dziś. Laureatka otrzymała statuetkę dłuta prof. Gustawa Zemły oraz czek na 100 tysięcy złotych.
W wygłoszonej laudacji przewodniczący jury prof. Ryszard Koziołek tak argumentował werdykt:
„Nagrodzona książka wciąga czytelnika w obcy świat naszej własnej przeszłości, czyni go pojmowalnym, oswaja lub pomniejsza nasze lęki i uprzedzenia. A wszystko dzięki mowie literatury, w której czytelnik i bohater znaleźli na chwilę wspólny dom. Wielu chce mówić w imieniu tych, którzy mają głos. Tylko literatura potrafi dostarczyć mowy, którą dobrowolnie uznaję za własną, choć przecież wiem, że powstała dla każdego. Czytając nagrodzoną książkę, miałem poczucie, że te słowa napisano wyłącznie dla mnie i w cichej lekturze docierają do moich uszu; dyskretnie i osobiście” – uzasadnił prof. Ryszard Koziołek.
„Księgi Jakubowe” to nie tylko powieść o przeszłości. Można ją czytać również jako refleksyjne, momentami mistyczne dzieło o samej historii, jej zakrętach i trybach, które decydują o losach całych narodów. To właśnie w połowie XVIII wieku, u progu Oświecenia i przed rozbiorami, pisarka poszukuje odpowiedzi na pytania o dzisiejszy kształt naszej części Europy. Autorka wydobyła z zapomnienia fragment historii XVIII wieku – przenikanie się mesjanizmu i nadchodzącego Oświecenia. Powstał wtedy żydowski ruch mesjański skupiony wokół charyzmatycznego przywódcy Jakuba Franka. Jego historia jest tak zdumiewająca, że trudno w nią uwierzyć. Oto grupa Żydów, wyznawców kabalisty Szabtaja Cwi, pod wodzą Franka postanowiła przejść na katolicyzm, a sam bohater wcześniej przyjął jeszcze islam. Chodziło o to, by połączyć te trzy religie, „wydobyć z każdej z nich ziarno objawienia i połączyć je w jedno wielkie Boskie objawienie”.
Na tegorocznej gali Olga Tokarczuk otrzymała również, już po raz piąty, Nagrodę Czytelników „Gazety Wyborczej”.
W siódemce nominowanych – poza nagrodzoną powieścią – znalazło się jeszcze pięć powieści i jeden tom wierszy:
Szczepan Twardoch ,,Drach“ (Wydawnictwo Literackie, Kraków), powieść
Wioletta Grzegorzewska ,,Guguły“ (Wydawnictwo Czarne, Sękowa), powieść
Jacek Dehnel „Matka Makryna” (W.A.B., Warszawa), powieść
Jacek Podsiadło „Przez sen” (Ośrodek ,,Brama Grodzka – Teatr NN“, Lublin), tom wierszy
Ignacy Karpowicz „Sońka” (Wydawnictwo Literackie, Kraków), powieść
Magdalena Tulli „Szum” (Znak Literanova, Kraków), powieść
W jury pod przewodnictwem prof. Ryszarda Koziołka zasiedli: Piotr Bratkowski, Tomasz Fiałkowski, Mikołaj Grabowski, Irena Grudzińska-Gross, Rafał Marszałek, Stanisław Obirek, Maria Anna Potocka oraz Maria Zmarz-Koczanowicz.
Laureatka NIKE 2015 Olga Tokarczuk to wielokrotnie nagradzana, m.in. Nagrodą Literacką NIKE 2008 za głośną powieść „Bieguni”, prozaiczka i eseistka. Pisarka ceniona przez krytyków oraz publiczność, jeszcze jako nastolatka próbowała swych sił w poezji. Potem na wiele lat zamilkła, by powrócić bardzo dobrze przyjętą przez krytykę powieścią „Podróż ludzi Księgi”. Bez wątpienia największym i najgłośniejszym jak dotąd sukcesem pisarki jest jej trzecia powieść – „Prawiek i inne czasy” wydana w 1996 roku. Olga Tokarczuk ogłosiła też esej w postaci osobnej książki „Lalka i perła”, wydanej w 2000 roku, w którym zaproponowała nowe odczytanie powieści Bolesława Prusa z końca XIX wieku, utworu uchodzącego za arcydzieło polskiej sztuki powieściopisarskiej.
NIKE jest nagrodą za książkę roku. Przyznawana jest corocznie w październiku za najlepszą książkę roku poprzedniego. W konkursie startować mogą wszystkie gatunki literackie i humanistyka o wybitnych wartościach literackich. Konkurs dotyczy wyłącznie autorów żyjących. Nagrody nie można podzielić ani nie przyznać. Zwycięzca wyłaniany jest w trzyetapowym konkursie. Pierwszy etap to przyznanie przez jury 20 nominacji, które ogłaszane są w maju, drugi to wybór siedmiu finalistów podawany do wiadomości we wrześniu. Decyzję o przyznaniu nagrody jury podejmuje w dniu jej ogłoszenia i wręczenia. Do tego momentu ani laureat, ani finaliści obecni na sali nie znają wyniku konkursu.
Konkurs organizowany jest od 1997 roku. Jego celem jest promocja literatury polskiej, a w szczególności rodzimej powieści. Organizatorem konkursu jest Fundacja Nagrody Literackiej NIKE.
Więcej o Nagrodzie Literackiej NIKE: www.nike.org.pl
Dotychczasowi laureaci Nagrody:
2014 – „Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca”, Karol Modzelewski
2013 – „Ciemno, prawie noc”, Joanna Bator
2012 – „Książka twarzy”, Marek Bieńczyk
2011 – „Pióropusz”, Marian Pilot
2010 – „Nasza klasa”, Tadeusz Słobodzianek
2009 – „Piosenka o zależnościach i uzależnieniach”, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki
2008 – „Bieguni”, Olga Tokarczuk
2007 – „Traktat o łuskaniu fasoli”, Wiesław Myśliwski
2006 – „Paw królowej”, Dorota Masłowska
2005 – „Jadąc do Babadag”, Andrzej Stasiuk
2004 – „Gnój”, Wojciech Kuczok
2003 – „Zachód słońca w Milanówku”, Jarosław Marek Rymkiewicz
2002 – „W ogrodzie pamięci”, Joanna Olczak-Ronikier
2001 – „Pod Mocnym Aniołem”, Jerzy Pilch
2000 – „Matka odchodzi”, Tadeusz Różewicz
1999 – „Chirurgiczna precyzja”, Stanisław Barańczak
1998 – „Piesek przydrożny”, Czesław Miłosz
1997 – „Widnokrąg”, Wiesław Myśliwski