W Chinach istnieje legenda, która wyjaśnia na swój sposób jak powstał wachlarz. Piękna Kan-Si, córka pewnego mandaryna, onegdaj brała udział w święcie pochodni. Wszystkie damy i ona sama miały zakryte twarze małymi maskami. Młoda Kan-Ji, nieprzeciętnej urody, nie potrafiła sobie poradzić z gorącem, który odczuwała. Nie mogła ujawnić swojego oblicza. Wobec tego bardzo szybko zaczęła się wachlować maską, co powodowało przyjemny chłód, a zarazem nikt nie mógł zobaczyć jej boskiej twarzy. Inne panie (a były ich 10.000) pojęły wlot zalety metody córki mandaryna i już wkrótce cały bal używał masek jako wachlarzy.
Towar wszechczasów
Wiele wieków minęło zanim wachlarz przybrał tą formę, którą znamy z Hiszpanii. Istniał przez tysiąclecia jako przedmiot oczywiście powszechnego użytku, lecz o kształcie otwartym. Na początku XV wieku naszej ery, wersja „harmonijkowa” opuściła swój kraj macierzysty – Koreę – i poprzez Chiny trafiła do Europy. Od tej pory wachlarz kroczył zwycięsko przez wszystkie dwory, pałace, był zaczątkiem wieluset romansów i …pojedynków (oczywiście o damy, które wachlarzem dały znak przychylności innemu kawalerowi).
Wiek XVII i XVIII uchodzą za złote stulecia dla tej drobnostki. Stała się królową salonów, symbolem kokieterii bez względu na porę roku. Na dworze Ludwika XIV, gdzie miano na względzie miłość i dobre obyczaje, wachlarz zajaśniał nowym blaskiem. Na większości ówczesnych abanico były skopiowane sceny rodzajowe z obrazów wielkich mistrzów – alegorie cnót, sielanki, pojedynki rycerskie. Zdobiły je nadto złoto i szlachetne kamienie.
Z biegiem czasu wachlarze przestawiały także aktualne wydarzenia polityczne, jak hiszpańskie abanico z czasów wojen napoleońskich o żołnierzach francuskich walczących przeciwko ludowi Madrytu w 1808 roku.
Wachlarz od środka
Są różne rodzaje wachlarzy: damy zamężnej, panny i mężczyzny; są wachlarze domowe, poranne, letnie, zimowe; jako dodatek do stroju, na spacer, na wesele, do ogrodu , abanicos z sekretnym kodem, etc. etc.
Typowe abanico składa się z trzech części: szkieletu, który może być z kości słoniowej, masy perłowej lub drewna; kółeczka do eleganckiego trzymania i elementu najważniejszego: tzw. kraju albo pejzażu. Nań nanosi się efektowne scenki rodzajowe (i nie tylko). Robi się go z papieru lub z koronki.
Bardzo ciekawy zbiór wachlarzy, dzięki któremu łatwo się zorientować w tendencjach jego zdobienia, posiada madryckie Muzeum Miejskie. Osiemnastwieczne pejzaże z wachlarzy, to np. widok Akademii, gdzie uczeni dyskutują o najnowszych odkryciach, a towarzyszą im pomoce naukowe – globusy, szkielety zwierząt i ludzi, mapy. Na innym odnajdujemy wspaniały galeon, przycumowany do …pomostu pałacowego. Wydaje się, że za chwilę odpłynie w daleki rejs i czeka tylko na ostatnie polecenia dostojnych gospodarzy. Albo scena z abanico z 1860 roku, zwanego „Poddanie się Tetuanu”: hiszpańska para królewska przyjmuje hołd od arabskich mieszczan, to z jednej strony, a z drugiej już nie ma poliyki, tylka wiejska sielanka.
Za jaką cenę?
„Nie kokietuj tamtej! ”
W Hiszpanii, a zwłaszcza w Andaluzji, powstał specjalny język wachlarzy dla komunikowania się między kochankami. Każdemu ruchowi abanico został przyporządkowany jeden znak alfabetu. Mniej skomplikowany jest inny system, wystarczający, aby nawiązywać amory lub karcić kochanka:
Przystawić zwinięte abanico do ust – Nie zwracaj na mnie uwagi
Wachlować się bardzo powoli – Jesteś mi obojętny
Przejechać palcem po poszczególnych „palikach” szkieletu – Musimy porozmawiać
Zamknąć wachlarz z włosem z grzywki – Nie zapomnij o mnie
Wachlować się z lewej ręki – Nie kokietuj tamtej!
Wyjść na balkon, wachlując się – Przyjdę wkrótce
Wejść na salę, zamykając abanico – Dziś nie przyjdę
Hiszpania to zdaje się jedyne miejsce w Europie, gdzie używanie wachlarza nie wyszło z mody i co najważniejsze stało się elementem tradycji.