Jak chronić skórę przed słońcem? Jak dobrać preparat przeciwsłoneczny do typu skóry? Jakie zagrożenie niesie ze sobą nadmierna ekspozycja na słońce? Laboratoire Dermatologique przedstawia produkty specjalistyczne dostosowane do potrzeb różnych rodzajów skóry.
Fotoochrona – Znaczenie fotoprotekcji specjalistycznej dla skóry problemowej
Negatywne działanie słońca na skórę:
Skóra ludzka, szczególnie twarzy i rąk jest ciągle eksponowana na promienie ultrafioletowe (UVR), zawarte w spektrum promieniowania słonecznego, niezależnie od pory roku. Konsekwencją ciągłego działania UVR, jak oceniono na podstawie badań laboratoryjnych i obserwacji klinicznych jest przyspieszone starzenie się skóry i powstawanie nowotworów. U niektórych osób obserwuje się również rozwój nadwrażliwości na promienie ultrafioletowe, popularnie nazywanej „uczuleniem na słońce”. Wiele działań niepożądanych wynikających z nadmiernej ekspozycji skóry na UVR przypisuje się zdolności promieniowania słonecznego do uszkadzania materiału genetycznego w komórkach (DNA). Zdolności te posiadają zarówno krótkie promienie ultrafioletowe UVB (290-320 nm), jak i długie UVA (320-400 nm). Podczas całego roku jesteśmy ciągle narażeni na promienie UVA, które mają także zdolność głębokiego wnikania do skóry właściwej i uszkadzania włókien kolagenowych, natomiast UVB działa głównie w miesiącach wiosenno-letnich. Ponadto przed działaniem promieni UVA, w przeciwieństwie od UVB, nie chronią nas szyby okienne ani samochodowe. Stąd wynika jednoznacznie, że skórę przed działaniem promieni ultrafioletowych należy chronić przez cały rok, również zimą, szczególnie w odniesieniu do protekcji jej przyspieszonego starzenia się. W wielu środowiskach cały czas panuje pogląd, że wystawianie skóry na promieniowanie słoneczne i uzyskiwanie efektu opalenizny jest przejawem zdrowego zachowania, świadczy o zdrowym stylu życia i zwiększa atrakcyjność oraz odporność organizmu. Badania naukowe wykazały jednak, że słońce wywołuje wiele niekorzystnych efektów, powoduje jej starzenie, tworzenie się wolnych rodników a nawet zwiększa częstość zachorowania na raki skóry.
Naturalne mechanizmy ochrony skóry przed słońcem:
Nasza skóra ma własne mechanizmy chroniące ja przed szkodliwym wpływem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Należy do nich przede wszystkim pogrubienie naskórka oraz wzmożona produkcja melaniny przez melanocyty. Gromadzenie się tego barwnika powoduje brązowe zabarwienie skóry – opaleniznę, a równocześnie stanowi naturalny filtr, chroniący DNA komórek przed niekorzystnym działaniem promieniowania ultrafioletowego, zabezpiecza przed fotostarzeniem, powstrzymuje tworzenie wolnych rodników. Pogrubiały naskórek tworzy barierę mechaniczną, dzięki której mniej promieniowania UV dociera do skóry. Te naturalne mechanizmy obronne nie są jednak wystarczające, szczególnie dla osób z jasną karnacją. Obecnie naukowcy i specjaliści dermatolodzy są zgodni, że należy w codziennym życiu stosować szeroką fotoprotekcję, przez którą rozumie się unikanie ekspozycji skóry na UVR w godzinach około południowych, noszenie odpowiedniej odzieży ochronnej oraz stosowanie preparatów zawierających filtry pochłaniające/odbijające promienie UVB i UVA. Niestety pomimo wielu informacji dotyczących zagrożeń wynikających z nadmiernej ekspozycji skóry na promienie słoneczne oraz wskazówek dotyczących ochrony skóry przed słońcem, rokrocznie wielu nierozsądnych urlopowiczów ulega oparzeniom słonecznym, których występowanie ściśle koreluje z ryzykiem rozwoju nowotworów skóry w późniejszym czasie.
Zagrożenia wynikające z nadmiernej ekspozycji na słońce:
Nieprawidłowo korzystając z kąpieli słonecznych możemy spodziewać się wielu działań niepożądanych, występujących natychmiastowo, do których należy rozwój rumienia (zaczerwienienia) skóry, obrzęku, oparzenia z towarzyszącym bólem, pieczeniem skóry, a niekiedy rozwojem gorączki. Do odległych działań niepożądanych zaliczamy przesuszenie skóry, utratę jej elastyczności, powstawanie zmarszczek, nieregularne rozmieszczenie pigmentu (przebarwienia), powstawanie rozszerzonych naczyń krwionośnych i w odległym czasie (nawet po kilkunastu latach) rozwój nowotworów skóry.
Ze względu na te wszystkie opisane powyżej zagrożenia bardzo ważne jest stosowanie odpowiednich środków ochrony przeciwsłonecznej oraz przestrzeganie zasad bezpiecznego korzystania ze słońca.
Podstawą prawidłowej ochrony przeciwsłonecznej jest stosowanie preparatów z filtrami o odpowiednio wysokich wskaźnikach ochrony przeciwsłonecznej. Ze względu na różne właściwości naszej skóry niezbędne jest również dobranie odpowiedniego preparatu. Kierując się doborem należy wziąć pod uwagę, czy nasza skóra jest skłonna do podrażnień, czy jest naczynkowa, trądzikowa ze skłonnością do łojotoku, czy występują na niej przebarwienia, a także czy była poddawana zabiegom z zakresu dermatologii estetycznej (np. mezotermii, peelingom, procedurom laserowym). Obecnie dostępne preparaty zawierają różnie dobrane składniki, zapewniające każdej cerze odpowiednią pielęgnację i poczucie komfortu.
Na co zwrócić uwagę przy zakupie preparatu przeciwsłonecznego?
Pierwszym elementem, na który powinniśmy zwrócić uwagę kupując preparat ochronny jest wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej SPF (Sun Protection Factor), którego wartość mieści się w zakresie od 2 do 50. Żaden preparat nie zatrzymuje jednak w 100% promieniowania UVB, na podstawie badań wiadomo, że np. kosmetyk posiadający wskaźnik o SPF 30 zatrzymuje jedynie 97% promieni ultrafioletowych docierających do skóry. Dobry produkt przeciwsłoneczny musi zawierać równocześnie filtry pochłaniające promienie UVA i UVB. Preparaty do ochrony przeciwsłonecznej powinny też charakteryzować się dobrą tolerancją przez skórę, przyjemną konsystencją, brakiem toksyczności, właściwości fototoksycznych i fotoalergicznych, fotostabilnością i wodoodpornością.
Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych:
Filtry przeciwsłoneczne dzieli się na chemiczne, złożone z substancji organicznych o silnych właściwościach absorbujących promienie UV oraz fizyczne (mineralne). Filtry mineralne tworzą na skórze fizyczną barierę odbijającą promienie słoneczne. Zawierają zmikronizowane minerały: dwutlenek tytanu lub tlenek cynku, dzięki czemu krem z filtrem nie zostawia na skórze widocznego osadu. Filtry chemiczne to substancje, które wnikają w powierzchowne warstwy naskórka i pochłaniają energię światła słonecznego, przetwarzając ją na nieszkodliwe ciepło.
Najskuteczniejsze filtry chemiczne to Tinosorb M, Tinosorb S, Parasol 1798, Mexoryl XS i Mexoryl XL. Wszystkie powyższe filtry chronią zarówno przeciw UVA, jak i UVB i są bardzo skuteczne.
Preparat przeciwsłoneczny a typ skóry
1. Skóra wrażliwa, alergiczna:
Niektórzy nie tolerują kremów z filtrami chemicznymi, gdyż ich skóra reaguje na nie zaczerwienieniem i świądem. Dlatego filtrów chemicznych nie powinno się stosować u alergików oraz osób ze skórą wrażliwą, skłonną do podrażnień. Dla tych osób przeznaczone są kremy ochronne zawierające filtry mineralne, bez dodatku konserwantów, detergentów i substancji zapachowych. Idealne są też preparaty, które równocześnie są koloryzujące, przez co ograniczają dodatkowe nakładanie na skórę podkładów koloryzujących. Ważne jest, aby ich konsystencja była lekka i ułatwiała aplikację, nadając skórze świetlisty i naturalny koloryt. Osoby ze skórą skłonną do podrażnień powinny równocześnie stosować preparaty zapewniające maksymalną ochronę przeciwsłoneczną.
2. Skóra naczyniowa
W przypadku skóry naczyniowej również należy bardzo rozważnie wybierać preparaty ochronne. Winny się one cechować wysoką fotoprotekcją przed promieniami UVA i UVB. W nowoczesnych preparatach przeciwsłonecznych przeznaczonych do tego rodzaju skóry nie powinny znajdować sie konserwanty, detergenty ani substancje zapachowe, gdyż często mogą one powodować podrażnienie. W niektórych preparatach zawarte są dodatkowo kompleksy roślinne, w skład których wchodzi m.in. zielona herbata, ziarna soi oraz miłorząb japoński, które mają zdolność hamowania syntezy czynnika wzrostu naczyń (VEGF – vascular epidermal growth factor), który odgrywa istotną rolę w rozwoju rumienia. Mają one także zdolność zmniejszania intensywności zaczerwienienia skóry, działają kojąco na skórę oraz ją odpowiednio nawilżają. Cenne jest, aby preparat miał lekką konsystencję i naturalny koloryt, nie zatykał ujść gruczołów łojowych, był wodoodporny i fototrwały.
3. Skóra ze skłonnością do trądziku
Dla osób z cerą trądzikową, skłonną do łojotoku, wybór preparatu ochronnego stanowi wyjątkowy problem, gdyż większość z nich ma ciężką, tłustą konsystencję, przez co sprzyja powstawaniu zaskórników i często zmniejsza skuteczność stosowanych leków przeciwtrądzikowych. Z kolei fotoochrona jest dla tych osób niezwykle ważna, gdyż zarówno miejscowo, jak i ogólnie stosowane preparaty lecznicze często uwrażliwiają skórę na działanie promieni słonecznych, a także mogą mieć właściwości fototoksyczne (np. tetracyklina), sprzyjając powstawaniu przebarwień. W celu umożliwienia pacjentom ze skórą łojotokową stosowanie ochrony przeciwsłonecznej, opracowano nowe formuły preparatów ochronnych. Znajdują się w nich specjalne kompleksy, m.in. zawierające glukonian cynku, mające zdolność normalizacji wydzielania łoju, zmniejszania liczby zaskórników oraz hamujące rozwój mikroorganizmów odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego. Ponadto w preparatach tych zawarte są substancje złuszczające, zmniejszające zaczerwienienie skóry, wygładzające naskórek i poprawiające jej koloryt. Preparaty te nie zawierają detergentów i zwiększają nawilżenie naskórka, mają też lekką konsystencję.
4. Skóra z przebarwieniami
Osobnym problemem jest wybór preparatu z filtrem ochronnym UVA/UVB przez osoby mające przebarwienia bądź poddane były zabiegom dermatologii estetycznej, które same w sobie mogą sprzyjać hiperpigmentacji pod wpływem ekspozycji na UVR. W tym celu opracowano specjalne kremy ochronne cechujące się maksymalną ochroną UVB/UVA, dodatkowo zawierają one kompleksy wzbogacone m.in. o glabrydynę, które ogranicza ryzyko rozwoju przebarwień. Preparaty te również cechują się dobrą tolerancją, mogą być stosowane na wrażliwą skórę wokół oczu i na powieki, są fotostabilne i łatwe w aplikacji.
5. Skóra dojrzała
Na rynku farmaceutycznym dostępne są również specjalne produkty ochronne, przeznaczone dla skóry dojrzałej, zawierające w swoim składzie substancje o działaniu przeciwzmarszczkowym, mocno nawilżające skórę i wzmagające jej elastyczność.
Składniki preparatów przeciwsłonecznych:
Współczesne preparaty fotoochronne nie opierają się wyłącznie na działaniu substancji pochłaniających bądź rozpraszających promieniowanie ultrafioletowe, ale również na składnikach mających na celu równoczesną walkę z innymi problemami dermatologicznymi, takimi jak zwiększona nadwrażliwość skóry, zła tolerancja preparatów zewnętrznych, skłonność do rozwoju rumienia czy nadmierne wydzialanie łoju. Dodatkowo, zgodnie z najnowszymi wynikami badań naukowych w nowoczesnych preparatach ochronnych winny znajdować się substancje chroniące przed supresją układu odpornościowego oraz uszkodzeniem DNA, wywoływanymi przez promieniowanie ultrafioletowe. Do tej grupy substancji zalicza się m.in. naturalny czynnik ochronny komórek – Ectoinę. Mając na względzie wszystkie przedstawione informację, należy stwierdzić, że skuteczność wybranych środków ochrony przed UV zależy od typu skóry, wysokości ochrony oraz zawartych w preparatach substancji o dodatkowych właściwościach.
Niezależnie od stosowania miejscowej fotoochrony należy unikać ekspozycji słonecznej w godzinach największego natężenia promieniowania, pomiędzy godziną 10.00 a 16.00, nosić okulary ochronne, kapelusze oraz odzież posiadającą wskaźniki UPF (Ultraviolet Protection Factor).
dr hab. n. med. Joanna Narbutt