Elka. Wspomnienie o Elżbiecie Czyżewskiej

 

„Polska Marylin Monroe” i „Cybulski w spódnicy”

Odważny i autentyczny portret Elżbiety Czyżewskiej – jednej z najpopularniejszych i jednocześnie najbardziej kontrowersyjnych polskich aktorek lat sześćdziesiątych. Kobiety o wielkiej osobowości, talencie i sile przetrwania. Kochano ją i nienawidzono.

Pamiętam, że to właśnie w Małżeństwie z rozsądku miałem się po raz pierwszy przed kamerami całować ze swoją partnerką długo i namiętnie. I tą partnerką była właśnie Elżunia. Spytała: „To jest twój pierwszy raz?”. „Tak” — odpowiedziałem. „No to będziesz miał udany debiut” i wpiła mi się w usta. Daniel Olbrychski

Miała fantastyczną wyobraźnię i pomysły. Kiedyś zrobiła mi taki kawał. Dzwoniła do mnie co drugi dzień o jedenastej wieczorem i udawała, że jest druhną drużynową, która chce mnie poznać. To było szalenie erotyczne i tajemnicze. Mówiła przez jakąś ścierkę, nie poznawałem jej po głosie. Ta zabawa trwała ze trzy kwartały. Była już wtedy znaną aktorką. Kiedy w końcu wyszło, że to Elka Czyżewska, zrobiło mi się głupio, bo ona wyciągnęła ze mnie różne rzeczy. Jerzy Gruza

Była ambitna, grała w różnych teatrach, dostawała jakieś nagrody. Tylko przeszkadzał jej alkohol i zły akcent. Alkohol rzuciła po tym, jak kiedyś przeżyła napad. Wzięła do siebie do domu jakiegoś faceta, którego poznała w kawiarence na dole. I on się na nią rzucił, bynajmniej nie w celach erotycznych, tylko chciał ją zabić. Okazało się, że to psychopata. Elka cudem mu się wymknęła. Była ciężko chora ze strachu. Od tamtej pory poszła na terapię i przestała kompletnie pić. Zofia Czerwińska

Sukcesy i porażki, miłość i samotność, zmaganie się z chorobą alkoholową i nowotworową, wyrazisty obraz filmowego środowiska artystycznego, pełnego romansów, intryg i bezwzględnej rywalizacji. Historia oryginalnej, dumnej, inteligentnej kobiety, ale także okrutnej, pogubionej, ukrywającej bolesne wydarzenia z dzieciństwa. Była zjawiskowa, zabójczo ponętna, cały czas na scenie życia, zachłanna miłości, akceptacji. Kolekcjonowała role i ludzi. Całe życie walczyła żeby uratować siebie.

Losy Czyżewskiej, jej kolejne wzloty i upadki śledzi się z napięciem i zainteresowaniem, jak historie największych i najtragiczniejszych bohaterek XX wieku.

O Aktorce opowiadają znani aktorzy, reżyserzy, pisarze, artyści, przyjaciele, znajomi, z Polski i Ameryki, m.in. Andrzej Łapicki, Daniel Olbrychski, Andrzej Wajda, Krystyna Zachwatowicz, Agnieszka Holland, Joanna Pacuła, Bohdan Łazuka, Kazimierz Kutz, Omar Sangare, Zofia Czerwińska, Daniel Passent, Barbara Sass, Barbara Krafftówna, Władysław Kowalski, Zuzanna Olbrychska – Łapicka, Nancy Weber. Z opowieści wyłania się wielowymiarowy portret „Elki”, fakty z jej życia pokazane są w zupełnie nowym świetle i kontekstach.

Książka ilustrowana bogatym materiałem zdjęciowym i dokumentami.

Odkryta przez Stanisława Bareję , stworzyła wyraziste kreacje w komediach m.in. w Mąż swojej żony, Żonie dla Australijczyka, Małżeństwie z rozsądku, Gdzie jest generał. Czyżewska, uważana wówczas za królową polskich komedii, miała na swoim koncie także znaczące role dramatyczne- zagrała m.in. u Kazimierza Kutza w Milczeniu, u Aleksandra Forda w Pierwszym dniu wolności, a u Wojciecha Jerzego Hasa wystąpiła w jego najsłynniejszym obrazie Rękopisie znalezionym w Saragossie. Aktorka występowała też w filmach Jerzego Skolimowskiego. Związana z Teatrem Dramatycznym zdobywała uznanie jako aktorka teatralna. W błyskawicznym tempie zdobyła popularność, wielokrotnie nagradzana (m.in. Złote i Srebrne Maski).

W roku 1967, prześladowana przez władze, wyemigrowała do Nowego Yorku wraz z mężem –Dawidem Halberstamem (amerykańskim dziennikarzem wydalonym w Polski za krytykę W. Gomułki). W ciągu 33 lat tam przeżytych zagrała wiele epizodów i drobnych ról w wielu filmach i serialach (m.in. w Pozytywce, Seksie w wielkim mieście) występowała na deskach scen off- Brodwayu, została uhonorowana nagrodą nowojorskiej krytyki. Nigdy nie wróciła do Polski na stałe, od lat 80-tych gościnnie wystąpiła m.in. w Debiutantce Barbary Sass, Limuzynie Daimler-Benz Filipa Bajona, S@motności w sieci.

Czyżewska zmarła 17 czerwca 2010 roku w nowojorskim szpitalu, przegrywając walkę z rakiem.

Iza Komendołowicz, dziennikarka, z-ca redaktor naczelnej miesięcznika „Pani”, współautorka wywiadu rzeki z Witoldem Pyrkoszem.

Wydawnictwo Literackie
Planowane wydanie w styczniu 2012 roku

Scroll to Top
Scroll to Top